به گزارش خبرنگار «صبا»، تلویزیون ایران و شبکه‌‌های مختلف آن همواره
در پرداختن به مقوله ادبیات و طنز ضعیف عمل کرده‌اند و آثار معدودی وجود دارند که
در این زمینه رضایت مخاطبان را جلب کرده‌اند. به‌طور مثال برنامه «قندپهلو» به تهیه‌کنندگی
امیر قمیشی و اجرای رضا رفیع یکی از آثار موفقی است که از شبکه آموزش به روی آنتن
رفت و تولید آن ادامه نیافت.

برنامه «در حلقه رندان» مردادماه امس به تهیه‌کنندگی امیرحسین کوهپایی و اجرای صابر قدیمی اثری ادبی و طنزمحور است که از دهمال به روی آنتن رفته و محصول مشترک شبکه دوم سیما و مرکز تلویزیون و انیمیشن حوزه هنری است.

صابر قدیمی شاعر و طنزپرداز که پیش‌تر در برنامه‌‌هایی چون
«صبح بخیر ایران» و «تصویر زندگی» به اجرای برنامه پرداخته و سال‌ها در شبکه‌‌های مختلف
رادیویی و در برنامه‌‌های مختلف به‌عنوان مجری و کارشناس حضور داشته، درباره
چگونگی حضورش در برنامه «در حلقه رندان» و وضعیت تولید آثار ادبیات محور و طنز
تلویزیونی با «صبا» گفت‌وگو کرد.

شما پیش از آن‌که در برنامه «در حلقه رندان»
حضور داشته باشید چقدر با تشکلی به همین نام که سال‌هاست در حوزه هنری برگزار می‌شود
و به شعر طنز می‌پردازد، همراه بوده‌اید؟

«در حلقه رندان» اولین و قدیمی‌ترین نشست طنز ایران است که
بزرگ همه ما استاد ابوالفضل زرویی‌نصرآباد آن را تاسیس کرده‌اند و اغلب پیشکسوتان
و طنزپردازان نام‌آشنای کشور در این نشست شعر خوانده‌اند؛ از زنده‌یادان منوچهر
احترامی و عمران صلاحی گرفته تا خیلی از بزرگان دیگر. من نیز از این نشست شناخت
داشتم اما متاسفانه عمر هنری و طنز من آن‌قدر قد نداد تا خیلی از بزرگان مانند
ابوتراب جلی و دیگر دوستان را از نزدیک ببینم. با این حال این بزرگان را از قبل می‌شناختم.

خودتان در نشست‌های «در حلقه رندان» حضور داشته‌اید؟

بله. اولین بار که در نشست «در حلقه رندان» شعر خواندم هفت
سال پیش، یعنی سال۱۳۹۰ بود. طی سه سال اخیر نیز ارتباطم با دفتر طنز ایران و تشکل
«در حلقه رندان» حوزه هنری پررنگ‌تر شده و حال نیز در این نشست آیتم ثابتی دارم که
«مته به خشخاش» نام دارد و یکشنبه‌‌های آخر هر ماه برگزار می‌شود و در آن اخبار
روز را به‌صورت طنز بررسی می‌کنیم.

شما سال‌هاست در عرصه شعر طنز فعال هستید، به
نظرتان تلویزیون طی این سال‌ها چقدر به مقوله ادبیات و طنز پرداخته است؟

باتوجه به این‌که در شعر طنز هنر نقد وجود دارد و اساس طنز
نقد اجتماعی است، تولید آثار طنز می‌تواند در این زمینه بسیار تاثیرگذار باشد. به‌جز
برنامه «قند پهلو» که نقطه عطفی در آثار طنز تلویزیون به حساب می‌آید و بحث شعر
طنز برای اولین بار در آن برنامه به همت و هنر رضا رفیع مطرح شد، برنامه‌‌های کمی
با موضوع ادبیات و طنز تولید شده‌اند. بی‌شک آثاری چون «خنداونه» و «دورهمی» در
جای خود بسیار ارزشمند هستند. به‌طور مثال تاکید برنامه «خندوانه» خنداندن مخاطب
به هر نحوی است، درحالی‌که هدف شعر طنز صرفا خنداندن مخاطب نیست. در شعر طنز،
ابتدا تامل و تفکر اهمیت دارد و خنده در اولویت بعدی است. به این ترتیب جای برنامه‌‌های
طنزمحور ادبی در تلویزیون بسیار خالی است.

شما در برنامه «قندپهلو» نیز حضور داشتید؟

بله. در برنامه «قندپهلو» افتخار آن را داشتم که در کنار
رضا رفیع عزیز حضور داشته باشم و با دیگر همکاران در اتاق فکر همکاری کنم و در
طراحی اثر سهیم باشم. هر چند «قند پهلو» از قسمت سوم و چهارم به بعد تاحدودی با
افت کیفیت مواجه شد و دلیلش این بود که دوستان شرکت‌کننده در مبحث شعر مشکلات
اساسی داشتند؛ مشکلاتی از قبیل عدم آشنایی با وزن و غیره. اما به هرحال همان‌طور
که گفتم برنامه «قندپهلو» نقطه عطفی در شعر طنز بود و خیلی از دوستان طنزپرداز در
این برنامه معرفی شدند.

از ابتدا هدف شما و دیگر عوامل برنامه از تولید
«در حلقه رندان» چه بود و چه پیامی برای مخاطب دارید؟

تلاشمان این بود که طنز را به گونه‌ای دیگر وارد تلویزیون
کنیم و می‌خواستیم توان خود را در این زمینه به کار گیریم؛ هرچند در این زمینه با
محدودیت‌‌های بسیاری مواجهیم. بی‌شک رکن اصلی برنامه «در حلقه رندان» بودجه است
اما کارکنان پروژه با این‌که مبالغ کمی را به‌عنوان دستمزد گرفته‌اند با تمام وجود
به فعالیت می‌پردازند و به‌اصطلاح دلی پیش می‌روند. واقعا حیف است که از تیم
برنامه «در حلقه رندان» استفاده نشود و نسبت به برنامه حمایتی صورت نگیرد.
امیدواریم با حداقل حمایت مالی طرح‌‌های مدنظرمان را اجرایی کنیم و حرفه ای‌تر پیش
برویم.

گفتید طی تولید با محدودیت‌‌های بسیاری مواجه
بوده‌اید کمی در این‌باره توضیح دهید.

قرار بود مدت زمان برنامه «در حلقه رندان» یک ساعت باشد اما
در پخش به نیم‌ساعت کاهش یافت و در این میان بسیاری از نکات طنزِ بخش‌هایی که من
اجرای آن را به عهده دارم حذف شد. آنچه مخاطبان در آیتم‌‌های من(بخش بازجویی و
معرفی طنزآمیز مهمان برنامه) می‌بینند، شاید ۲۰درصد از آن چیزی است که ما تولید
کرده‌ایم.

درباره این حذفیات کمی توضیح دهید.

به‌طور مثال در آیتمی که آقای سعید بیابانکی در آن حضور
داشتند موتیف تکرارشونده لیوان وجود داشت و من از آقای بیابانکی می‌خواستم به آن
دست نزند. این موتیف در بخش‌های مختلف گفت‌وگو حذف شد. درصورتی‌که طراحی این بخش
به‌گونه‌ای بود که وجه طنز آیتم با تکرار شکل می‌گرفت. این شوخی برای مخاطب با
تکرار جذاب می‌شد و زمانی که یک یا دو بار این اتفاق بیفتد مخاطب با خودش می‌گوید
خب که چه؟ یا در همین آیتم، آقای بیابانکی آواز می‌خواند که این بخش نیز حذف شده
است.

به این ترتیب بخش‌های طنز آیتم‌‌های شما حذف
شده‌اند؟

بله. بخش‌هایی از طنزها کات خورده‌اند و درنتیجه آیتم‌‌ها
به‌نوعی ابتر شده‌اند.

شاید دلیل این اتفاق نبود کارشناس و عدم شناخت
برخی مسئولان پخش نسبت به مقوله طنز است؟ و شاید برخی مسئولان و حتی هنرمندان نسبت
به طنز فاخر غریبه‌اند.

دقیقا همین‌طور است.

به نظرم لازم است که تلویزیون از کارشناسان
حوزه‌‌های مختلف به‌عنوان مشاور استفاده کند تا کلیت آثار ادبی و طنزمحور آسیب
نبیند.

درست است و نکته اساسی دیگر تبعیض در رسانه ملی است که
همواره وجود دارد. من هنرمندانی چون رامبد جوان و آقای مدیری را بسیار دوست دارم و
هر دوی این عزیزان پیشکسوتان و بزرگان طنز رسانه‌ای ما هستند. ما بزرگ‌تر از آقای
داریوش کاردان مدیری، رامبد جوان و رضا عطاران نداریم.

و آن تبعیضی که گفتید چیست؟

در برنامه‌‌هایی که توسط دوستان نام‌برده تولید می‌شود
موضوعاتی بیان می‌شود و حرف‌‌هایی زده می‌شود که ما حتی به آن موضوعات نزدیک هم
نمی‌شویم. اما در پخش می‌بینیم که بخش‌هایی از کارمان حذف شده است.

بخش ابتدایی برنامه «در حلقه رندان» نقطه قوت
اثر است. شما در این بخش مانند بازجوها از مهمان سوالاتی می‌پرسید و با اعتراف
گرفتن او را معرفی می‌کنید. پیش از آغاز برنامه این بخش را تمرین می‌کنید یا همه
چیز براساس بداهه پیش می‌رود؟

برای آن‌که آیتم معرفی طبیعی باشد تا لحظه ضبط هیچ‌گونه
اطلاعاتی به مهمان مورد نظر نمی‌دهیم و طی ۲۴ آیتمی که ضبط شده این روند رعایت شده
است. نکته‌ای که وجود دارد این است که سوال‌هایم را براساس کاراکتر اشخاص طراحی می‌کنم.
به‌طور مثال شخصیت فرد را ارزیابی می‌کنم و مثلا اگر او استرس دارد، آن استرس را
دستمایه قرار می‌دهم یا اگر مهمان ترسو است از او می‌خواهم آن ترس را تشدید کند یا
اگر کسی صراحت کلام دارد از او می‌خواهم وجه رک‌بودنش را پررنگ کند. حال در قسمت‌‌های
دیگر و در مواجهه با مهمانان دیگر نکاتی را مد نظر قرار داده‌ام که پس از پخش آن
قسمت‌‌ها متوجه منظورم خواهید شد. بله، درست می‌گویید و شاید ۸۰درصد اتفاقات آیتم
معرفی، براساس بداهه پیش می‌رود و آن ۲۰درصد نیز مربوط به سوالات است.

چرا در برنامه «در حلقه رندان» حضور بیشتری
ندارید؟ به نظرم مخاطب نیز دوست دارد در طول برنامه شما را بیشتر ببیند.

در قسمت اول برنامه در طول اثر حضور داشتم و پس از دیده شدن
برنامه، تهیه‌کننده نظرش این بود که روال را تغییر دهیم و با مهمان برنامه دیالوگ
برقرار کنیم. و این‌که خواستیم این‌گونه تصور نشود که مهمانان نمی‌توانند اجرای
بخش‌هایی را به عهده بگیرند. از طرفی خودم نیز تمایل داشتم در هر قسمت به معرفی یک
طنزپرداز بپردازم و باتوجه به محدودیت زمانی و کم شدن زمان برنامه به این نتیجه و
جمع‌بندی رسیدیم که اجازه دهیم مهمان، برنامه را پیش ببرد. البته در این میان برخی
از مهمانان و طنزپردازانی که در برنامه حضور می‌یابند مجری هستند یا قابلیت بداهه‌گویی
دارند و در مقابل برخی از دوستان نیز این قابلیت‌‌ها را ندارند و نمی‌توانند
حضورشان در مقابل دوربین را مدیریت کنند. به هرحال خیلی از دوستان مانند شما لطف
داشتند و نظرشان این بود که در طول برنامه حضور بیشتری داشته باشم. در حال حاضر طی
۲۴ قسمت ضبط‌شده روال همان گونه است که توضیح دادم. مگر آن‌که در فصل‌‌های بعدی به
جمع‌بندی دیگری برسیم.

شاید پس از حضورتان در برنامه «در حلقه رندان»
نوع پیشنهادهایی که به شما می‌شود تغییر کند و برنامه‌سازان از شما برای اجرای
برنامه‌‌های مختلف دعوت به عمل آورند، بفرمایید در روند فعالیت‌‌های کاری شما،
اجرا چه جایگاهی دارد؟

پیش از حضور در برنامه «در حلقه رندان» در آثاری چون «صبح
بخیر ایران» و «تصویر زندگی» به‌عنوان مجری حضور داشته‌ام و هفت، هشت سال است در
عرصه رادیو به‌عنوان مجری و کارشناس با برنامه‌‌های مختلف همکاری می‌کنم که آثار
زنده نیز جزوشان است. این روزها بیش از پیش اجرا را پیگیری می‌کنم و دوستان و
همکاران نیز تاکیدشان بر این است که اجرا را جدی‌تر بگیرم؛ زیرا در میان دوستان
مجری، کمتر شخصی را می‌توان سراغ داشت که مانند امیرحسین مدرس علاوه بر اشرافش بر
ادبیات، در گفتار و رفتار نیز طنزی ملیح داشته باشد. ایشان علاوه بر آن‌که مجری
قابلی است، اگر لازم باشد به‌شدت بانمک است. در حال حاضر در بخش‌های خصوصی و
برنامه‌‌های مشابه اجرا می‌کنم، اما اولویت اول من ادبیات است و مایلم اگر کاری در
زمینه اجرا انجام می‌دهم به‌نحوی با ادبیات مرتبط باشد. کما این‌که در رادیو فرهنگ
نیز مجری و کارشناس برنامه «رادیو کتاب» نیز هستم که به‌صورت زنده به تحلیل ادبیات
می‌پردازد و پنج‌شنبه‌شب‌‌ها پخش می‌شود.

خودتان بهتر می‌دانید که در تلویزیون و شبکه‌‌های
مختلف آن خط قرمزهایی وجود دارد که گاه سلیقه‌ای است، باتوجه به این‌که آثار طنز
انتقادی، حساسیت‌‌های زیادی را ایجاد می‌کند، چگونه با این مسئله کنار می‌آیید؟ و
این رویه چقدر شما را در پرداختن به موضوعات مختلف محدود می‌کند؟

طی دو سه سالی که اجرای برنامه‌‌های زنده تلویزیون را به
عهده داشته‌ام به‌جز یکی دو مورد تذکری نگرفته‌ام و آن یکی دو مورد نیز واقعا بی‌ربط
بوده‌اند. به هرحال خط قرمزها را می‌دانم اما مسئله‌ای که وجود دارد این
است که در این راستا می‌توانم ۲۰درصد از قدرت خودم را مقابل دوربین ببرم. یعنی
میزان طنزی که در اجرای صابر قدیمی با معیار تلویزیون و طبق چهارچوب‌‌های رادیو
وجود دارد تنها ۲۰درصد از توان طنز اوست. مثلا در کتابم «دار فانی» که مجموعه‌ای از
سی شعر است، تنها می‌توانم سه شعر را بخوانم، تازه آن سه شعر نیز بخش‌هایی دارند
که حذف می‌شوند. این اتفاق گویای وضعیت موجود است و این محدودیت‌‌ها به آثار مختلف
لطمه می‌زند.

باتوجه به این‌که در عرصه ادبیات و طنز فعالیت
می‌کنید، آیا خودتان طرح و ایده ساخت برنامه‌ای را به تلویزیون ارائه نداده‌اید؟

به‌شخصه ایده‌‌های مختلفی در مبحث تولید برنامه‌‌های تلویزیونی
دارم اما زمانی که با بی‌مهری‌‌ها و کم‌لطفی‌‌ها مواجه می‌شوم رفته‌رفته انگیزه‌ام
را از دست می‌دهم. به‌طور مثال در برنامه‌ای حضور داشتم که در بخشی از آن به تحلیل
اخبار می‌پرداختم و در فضای مجازی بسیار دیده شد. از دی‌ماه که در آن حضور یافتم
تا اواخر اردیبهشت‌ماه، هفته‌ای دو الی سه برنامه داشتم، اما هنوز برای حضورم
ریالی دریافت نکرده‌ام. به هرحال ما نیز برای نگارش و اجرا زمان می‌گذاریم و باید
از این طریق زندگیمان را بگذرانیم. زمانی که کار می‌کنیم و می‌بینیم بازدهی مالی
وجود ندارد و این روند تکرار می‌شود، سرد می‌شویم و این‌گونه است که بزرگانی چون
آقای داریوش کاردان و دیگر هنرمندان در عرصه تلویزیون فعالیت کمی دارند.

برای فصل‌‌های بعدی برنامه «در حلقه رندان»
ایده و طرح جدیدی دارید؟

نظرم این است که در فصل بعدی، علاوه بر استفاده از حضور
طنزپردازان، بخش دیگری را به اثر بیفزاییم و مسئولان را به برنامه دعوت کنیم. بخش
دیگری که پیشنهاد آن را در «حلقه رندان» اصلی دادیم و تایید نشد وجود بخشی با نام
«صندلی داغ» است. «صندلی داغ» در نشست «در حلقه رندان» توسط آقای کاردان اجرا می‌شود
که از حجت‌الاسلام محمدرضا زائری نیز برای اجرای این بخش دعوت کردیم. امیدوارم به
آن‌جا برسیم که مسئولان را به بخش «صندلی داغ» دعوت کنیم و امیدوارم مسئولان در
این راستا همراه باشند و این اتفاق خیلی دور نیست. این را هم بگویم زمانی که چند
قسمت از برنامه به روی آنتن رفت دست‌اندرکاران شبکه دوم سیما از ما خواستند
قابلیتی را ایجاد کنیم که طی آن طنزپردازان آثارشان را ارسال کنند، اما از آن‌جایی
که ماه محرم و صفر نزدیک بود این اتفاق میسر نشد. امیدوارم سازوکاری طراحی شود تا
به اتفاق تیمی، برنامه را توسعه دهیم و شکل جدیدی را طراحی کنیم تا استعدادهای
جدید نیز پای کار بیایند و حرکتی در این زمینه انجام شود.

طی این مدت بازخورد مخاطبان را نسبت به برنامه
«در حلقه رندان» چگونه دیده‌اید؟

از آن‌جایی که خودمان برنامه را تولید کرده‌ایم، می‌دانم چه
ساخته‌ایم. حال باتوجه به بخش‌هایی که از اثر حذف شده و با وجود آن‌که مدت زمان
برنامه به نیم‌ساعت تقلیل یافته، زمانی که برنامه را می‌بینم انتظارم به‌شدت افت
می‌کند؛ اما زمانی که بازخورد مردم را می‌بینم، نسبت به تولید ادامه برنامه
امیدوار می‌شوم. به هرحال بیش از آن‌که تصور می‌کردم بازخورد مثبت دیده‌ام.

و سخن آخر؟

از شما بابت این گفت‌وگو ممنونم.

وحید خانه‌ساز