به گزارش «صبا» بیستوپنجمین نشست تخصصی آموزشی آیین آواز
بیش از همه با تکیه و تأکید بر حضور جوانان و البته با اجراهای مؤثر و امیدانگیز
آنها در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد. تأکیدی که پایان برنامه در این شب و تشویق
ممتد و رضایت حضار نشان داد کانون موسیقی ارسباران بهدرستی ارجگزاری به کار
جوانان و میانسالان آواز ایرانی را در کنار توجه به پیشکسوتان و تجلیل از آنها سرلوحه
کار خودش قرار داده است.
در این نشست حاضران شاهد ارائه یک سخنرانی، یک مبحث فنی و
تئوریک و همچنین اجرای شش آواز بودند. ابتدا بهروز مبصری پژوهشگر موسیقی ایران
زمین پشت تریبون قرار گرفت تا درباره «جغرافیای آواز سرزمین ایران» سخن بگوید. وی
گفت: «شرایط اقلیمی میهن عزیزمان در آواز ایرانی، جغرافیایی را به وجود آورده که به
چهار بخش تقسیم میشود: یکم مناطق کویری؛ این مناطق بهدلیل صاف بودن دشتها در طول
تاریخ مورد هجوم اقوام بیگانه قرار گرفته است. دوم مناطق کوهستانی؛ که این نقاط بهدلیل
صعبالعبور بودن کمتر مورد تهاجم اقوام بیگانه قرار داشته است، مثل کردستان، لرستان و
آذربایجان. سوم منطقه شمال؛ که بهدلیل سرسبزی این نقطه، آوازها از حالت خاصی برخوردارند
و بسیار هم نشاطآور هستند و سرانجام: چهارم؛ منطقه جنوب که آوازها و صدای مردمانش
کاملاً تحت تاثیر کشورهای همسایه و حتی صدای موتور لنجهای ساحلی است. این منطقه – مثلاً – آواز منحصربهفرد
خوانندگان منطقه بوشهر را دارد».
وی افزود: «مناطق کویری بهدلیل صاف بودن دشتها معمولاً
محل عبور سپاهیان بوده و در طول تاریخ مورد هجوم اقوام بیگانه قرار گرفته است.
درنتیجه صداها و خط و لباس و زبان و فرهنگ آسیب فراوان دیده و صداها سرکوب شده است. یعنی بمخوانی در این مناطق رواج دارد مثلاً شبها روی پشتبامها دور هم
آواز دشتی میخوانند با صداهایی بسیار بم و افتاده اما مناطق کوهستانی کشورمان بهدلیل
صعبالعبور بودن، کمتر مورد تهاجم اقوام بیگانه قرار گرفته است؛ مثل کردستان، لرستان و آذربایجان.
در این مناطق لباس زبان و فرهنگ سالم مانده و خوانندگان این خطه از قدرت وسیع صدا برخوردارند.
از طرفی میبینیم هیچ وقت یک عاشیق آذربایجانی دشتی بم نمیخواند، برعکس، صداها کاملاً
قدرتی است. منطقه شمال نیز بهدلیل اینکه در این مناطق، همواره طبیعت نیاز مردم را
برآورده کرده است، یعنی در زمستان، جنگل هیزم مورد نیاز آنها را
داده و دریا هم غذایشان را و در کل، مردم این مناطق، غصه دام و علوفه
را نداشتهاند، صدای خوانندگان این مناطق از یک سرسبزی و نشاط و هیجان و شادی برخوردار
است. به همین دلیل خوانندگان این مناطق از شهرت ویژهای بهرهمند هستند.
وی گفت: «مناطق جنوب دارای دوهزار کیلومتر مرز ساحلی در آبهای
گرم خلیجفارس بوده و مردمانش در رفتوآمد با کشورهای همسایه تحت تأثیر صدای موتور
لنج و موسیقی همسایهها قرار داشتهاند. خوانندگان این مناطق همگی با فرم موسیقی بندری
آشنایی کامل دارند. در این منطقه آواز شروهخوانی که فارسی میخوانند در شهر بوشهر
از ویژگی خاصی برخوردار است. بهطور کلی آواز با گویش فارسی تحت تاثیر دو جریان آوازی
به دو منطقه مرکزی اول و دوم تقسیم میشود. منطقه مرکزی اول شامل شهرهایی مثل کاشان
و ساوه، تفرش، اراک، همدان و قزوین است که تحت تأثیر تعزیهخوانی قرار دارد و حالت
نهیب و امری و خطاب در آن هست و منطق دوم شامل شهرهای اصفهان و شیراز و بخشی از دامنه
زاگرس است که تحت تأثیر خوشخوانهای اهل منبر بوده که نالههای خاصی در آن نهفته
است و این شیوه امروز بیشتر به گوش میرسد. البته بحث درباره مکاتب آوازی هم به جای
خودش محفوظ است».
با پایان این بخش، حمید سهرابی مجری جدید آیین آواز از صالح
احمدی بهعنوان پدیده جشنواره آوای ایرانی از دلیجان دعوت به هنرنمایی کرد. او با
۱۱سال سن، خاطره آوازهای کریم سماوی را که چند دهه قبل از انقلاب در سن نوجوانی
آوازهای خوبی از خود به یادگار گذاشته بود زنده کرد. احمدی آوازش را در افشاری
خواند و صدای او را محسن منصوری؛ نوازنده جوان تار، همراهی کرد. صالح احمدی از
شاگردان کلاس آواز علیاصغر اسماعیلی، توسط امیر مداح خواننده و مدرس باسابقه آواز
و یکی از داوران جشنواره دلیجان به آیین آواز معرفی شده بود. اجرای گروه ترنم مهربانی نیز در دستگاه همایون عرضه شد. این گروه به
خوانندگی بهروز افشار، با آهنگسازی و سرپرستی ساسان بازگیر و همراهی مهدی مرتضایی(سنتور)،
میلاد مرادی(کمانچه)، میلاد بیات(کمانچه)، احسان لیوانی(نی)، محمد جوزی(عود)، حمید
سروریزاده(تمبک)، رامین ملکی(دف و دایره) و همچنین خود ساسان بازگیر که نوازندگی
تار گروه را بر عهده داشت قطعات و تصنیفی را عرضه کردند.
اجرای
مهدی امامی؛ آوازخوان و مدرس جوان مهمان ویژۀ این شب در راک ماهور را امیر شریفی
با تار و خود مهدی امامی نیز با دایره، زینت بخشیدند. سروش فیروزیان(متولد ۱۳۷۲
سمنان) بهعنوان شاگرد برگزیدۀ کلاس آواز مهدی امامی نیز با سنتور وصال صالحیان،
اجرایی در سهگاه داشت.
آواز
جاوید عباسیفلاح در دستگاه سهگاه به همراه تصنیفی از ساختههای داود غفاریزاده(نوازنده
نی و سرپرست گروه) اجرا شد. مجید بدلی(بمتار) و فاروق مسگری(تمبک) این دو هنرمند
را همراهی کردند.
صدای
کاظم واعظی یکی دیگر از اجراکنندگان این شب را که در دستگاه شور آواز خواند سروش
باقری با ساز تار همراهی کرد.
مهدی امامی آوازخوان و مدرس جوان بهعنوان کارشناس ویژۀ بخش
فنی و تئوریکِ این ماه برای ارائه بحثی با عنوان «تلاش برای رسیدن به شیوۀ شخصی در
آواز» در کنار علی شیرازی کارشناس مجری نشست روی صحنه آمد. امامی با دقت و صرف وقت
مطالبی مستدل را در قالب نرمافزار پاورپوینت آماده و ارائه کرد و نشان داد جوانها
هم در عرصه مباحث فنی و تئوریک آوازی حرفهایی برای گفتن دارند. امامی یادآور شد:
«مواد و مصالح آواز را میتوان در سه بخش تقسیمبندی کرد: صوت،کلام یا شعر و مواد ملودیک.
هر کدام از این مواد، خودشان نیز دارای اجزایی هستند که به آنها اشاره خواهد شد».
وی افزود: «برای تفهیم مقولۀ مواد ملودیک از واژۀ کارگان(رپرتوار) ردیف استفاده میشود
و برای آنالیز آوازهای مرجع، لازم است بر آن مسلط بوده و ساختار و گردش نغمگی را بر
مبنای ردیف تحلیل کنیم. تحلیل ساختاری ردیف و تسلط بر آن شاید مهمترین بخش در
طراحی یک آواز و شخصیسازی آن است که در صورت نبود آن، حتی با وجود داشتن زیباترین
صداها نیز آواز کامل نبوده و در نظر اهل فن فاقد اعتبار است. حافظ مراغى مىنویسد
هر که در این فن ممارست نکرده باشد و معرفت نغمات حاصل نکرده باشد اگر چه کار خوانندگی
خوش آینده کند و آن خوانندگی او محنون الیه یا بالطبع باشد اما آنچنان خوانندگی را
نزد استادان این فن اصل و اعتباری نباشد، زیرا آن نوع خوانندگى جبلى و بى اختیار
است و خواننده خود واقف بر مقام یا آواز یا شبعهای که مىخواند، نیست(مقاصد
الالحان، ۱۱۷-۱۱۶)». امامی یادآور شد: «در مورد صوت که شاید مهمترین عامل تقلید
باشد اجزایی چون تمبر یا رنگ صوتی، محدوده صوتی، بافت صدا و وزن صدا در تحلیل یک آواز
باید مد نظر باشد. تلفیق شعر و موسیقی، شیوه بیان و فونتیک کلمات، حالات حسی در برخورد
با اشعار گوناگون و احساس شخصی در روایت؛ ازجمله موارد مرتبط با عنصر کلام در آواز
مرجع هستند». امامی بحث دامنهدارش را اینگونه به پایان رساند: «برای رسیدن به شیوه
شخصی در آواز، هر سۀ این اجزا هم در قالب آوازخوان و هم در بررسی آوازِ مرجع، برای
تقلید مفید و راهگشا هستند. بنابراین هر آوازخوانی با بررسی و آنالیز مواد و مصالح
آوازِ مرجع و درواقع انجام تقلید آگاهانه، علاوه بر اینکه آواز مورد علاقهاش را شنیده
و تقلید کرده نکات و اطلاعات مهمی را نیز دریافت کرده است. تمرین آگاهانه و تسلط بر
مواد و مصالح آواز، تقلید آگاهانه از آواز اساتید و کارگان ردیف، شناخت تواناییهای
صوتی شخصی و استفاده از کاراکتر شخصی در روایت شعر و ممارست و پشتکار در مسیر یادگیری،
راه را برای رسیدن به شیوه شخصی در آواز و عبور از تکرار و تقلید کورکورانه هموار میکند».
هنوز دیدگاهی منتشر نشده است